یک عضو اتاق بازرگانی: توان حفظ استارت‌آپ‌‌ها را نداریم

بررسی‌‌های اخیر رصدخانه مهاجرت ایران نشان می‌دهد که تاثیر منفی فیلترینگ و محدودیت‌‌های اینترنتی اخیر به حدی است که احتمالا سال جدید یکی از بحرانی‌‌ترین سال‌ها در زمینه مهاجرت نخبگان و نیروهای متخصص باشد. همزمان با این موج مهاجرتی جدید، وضعیت بحرانی اکوسیستم استارت‌آپی نیز نشان می‌دهد که زنگ خطر این اکوسیستم به صدا درآمده است. کارشناسان معتقدند با موج ناامیدی ایجاد شده از فیلترینگ و فقدان سرمایه‌‌گذاری در کسب‌‌وکارهای این حوزه، کشور دیگر توان نگهداشت استارت‌‌آپ‌های ایجاد شده را ندارد و به زودی ناچاریم این اکوسیستم را تقدیم کشورهای دیگر کنیم.

در نشستی که چهارشنبه هفته گذشته با موضوع «فیلترینگ؛ استارت‌‌آپ‌‌ها می‌‌مانند یا می‌‌روند» برگزار شد، ابعاد مختلف تاثیرات محدودیت‌‌های اینترنتی اخیر بر میل نخبگان به مهاجرت و تاثیراتی که بر اکوسیستم استارت‌آپی کشور می‌‌گذارد مورد بررسی قرار گرفت. در این نشست، بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت ایران با اشاره به سیر مهاجرت نیروهای متخصص در ۴۰ سال اخیر تاکید کرد که احتمالا در سال جدید شاهد آغاز موج مهاجرتی تازه‌‌ای باشیم که قابل مقایسه با هیچ زمان دیگری نیست. وی در ادامه افزود: اگرچه در شاخص توسعه نیروی انسانی وضعیت خوبی داریم، اما در یک فضای رقابتی روز به روز رقابت را به کشورهایی که آماده‌‌اند، می‌‌بازیم. بنابراین در این فضا به محض اینکه شرکت‌‌ها تحت‌‌تاثیر فیلترینگ قرار بگیرند، به سرعت جذب کشورهای دیگر می‌شوند.

مدیر رصدخانه مهاجرت ایران تصریح کرد: بررسی‌‌هایی که در بهار ۱۴۰۱ و از افراد داخل سازمان‌ها انجام شده نشان می‌دهد که۶۰ تا ۷۰درصد نیروهای فعال در شرکت‌های اکوسیستم استارت‌‌آپی، میل به مهاجرت دارند. صلواتی درباره تاثیر فیلترینگ بر افزایش میل به مهاجرت برای کسب و کارهایی که در فضای مجازی فعالیت می‌کنند، توضیح داد: «ناامنی و بی‌‌ثباتی اقتصادی از عوامل کلیدی تشویق به مهاجرت، به‌‌ویژه برای کسب و کارهاست. فیلترینگ، ناامیدی و بی‌‌ثباتی ایجاد می‌کند. چراکه فرد نمی‌‌داند تا چه زمانی می‌تواند فعال باشد و چند نفر را در آینده از دست خواهد داد. فیلترینگ در افزایش مهاجرت سم مهلکی است.» وی تاکید کرد که «فضای استارت‌‌آپی فضای توانستن است، اما وقتی اسم فیلترینگ می‌‌آید یعنی اینکه سقف آرزوها باید تا جای مشخصی باشد. اکنون امیدی به بهبود وضعیت اینترنت نیست؛ درحالی که باید سیستم را امیدوار نگه داشت و بعد از آن است که می‌توان به سوال اینکه بمانیم یا برویم پاسخ داد.»

در بخش دیگری از این نشست، افشین کلاهی، رئیس کمیسیون کسب‌‌و‌‌کارهای نوین و دانش‌‌بنیان اتاق بازرگانی ایران با مرور سیر پیشرفت اکوسیستم استارت‌آپی کشور تا امروز گفت: «خروج از برجام لطمه بزرگی به استارت‌آپ‌‌ها وارد کرد، چراکه آنها در حال بزرگ شدن در منطقه بودند، اما به یکباره محدود شدند. با این حال در همان محدوده کم، مشغول فعالیت بودند و موفق هم بودند. این روند ادامه داشت تا شرایطی که اکنون در آن قرار داریم.» کلاهی با بیان اینکه قطعی اینترنت در سال ۹۸ هم اتفاق افتاد اما در آن زمان تلاش شد تا مساله به سرعت رفع شود گفت: برخلاف آن زمان، اکنون محدودیت‌های اینترنت همچنان پابرجاست و احتمالا به همین شکل هم باقی می‌‌ماند. وی افزود: «زمانی به نیروی جوان تحصیل‌‌کرده آماده به کارمان افتخار می‌کردیم، اما حالا شاهد خروج این افراد از کشور هستیم. صاحبان کسب‌‌وکار ترجیح می‌دهند از کشور خارج شوند. آنها دچار نبود امنیت اقتصادی و اجتماعی شده‌‌اند. واقعا در کشور با محدودیت‌‌هایی که وجود دارد و ناامنی اقتصادی، کار کردن مشکل شده و با افزایش نرخ دلار، وضعیت نامناسب‌‌تر هم می‌شود.» کلاهی معتقد است احتمالا موج مهاجرتی استارت‌‌آپ‌ها با استارت‌‌آپ‌های کوچک‌تر آغاز می‌شود. وی در تحلیل این مطلب گفت: استارت‌‌آپ‌های کوچک هم از شرایط اخیر آسیب بیشتری می‌‌بینند و هم می‌توانند راحت‌‌تر درباره مهاجرت تصمیم‌گیری کنند؛ درحالی که یک استارت‌‌آپ بزرگ ذاتا وابستگی‌‌های زیادی دارد که اتخاذ این تصمیم را برای آن کند می‌کند.

رئیس کمیسیون کسب‌‌و‌‌کارهای نوین و دانش‌‌بنیان اتاق بازرگانی ایران با هشدار درباره آینده اکوسیستم استارت‌آپی کشور گفت: «سرمایه‌‌گذاری‌‌ای که ما در ایران برای این بخش انجام داده‌‌ایم یک‌بیستم امارات است. ما از نظر سرمایه توانایی ادامه و نگهداشت این افراد در داخل کشور را نداریم.» کلاهی با اشاره به فضای دو‌قطبی ایجاد شده افزود:« از سوی دیگر اکنون شرایط به گونه‌‌ای است که اگر دولت بخواهد در این بخش سرمایه‌‌گذاری کند، هرکس از این سرمایه استفاده کند متهم به استفاده از رانت می‌شود و اتهام سنگین‌‌تری از سوی مردم به او زده می‌شود.» وی با انتقاد از رویکرد اخیر دولت در تعریف بسته حمایتی برای کسب‌‌وکارهای آسیب‌‌دیده از قطعی اینترنت گفت: «گفته می‌شود به پلتفرم‌‌های داخلی نقل مکان کنید از شما حمایت می‌شود، استارت‌‌آپ‌‌ها و کسب‌‌وکارهای کوچک یا باید شرایط را بپذیرند یا تعطیل شوند. این درحالی است که شرط مذکور کسب‌‌وکارها را وارد یک فضای دوقطبی با مشتریان‌‌شان می‌کند که خوب نیست.» کلاهی گفت: «مشکل این است که بعد از اینکه درباره کلیات تصمیم‌گیری شد حالا می‌خواهند درباره مدل کسب‌‌وکار هم تصمیم بگیرند. اینکه افراد کسب‌‌وکارشان را کجا تشکیل دهند تا حمایت شوند، مساله‌ای است که هر کسی نمی‌تواند با آن کنار بیاید.»به گفته رئیس کمیسیون کسب‌‌و‌‌کارهای نوین و دانش‌‌بنیان اتاق بازرگانی ایران، بسیاری از کسب‌‌وکارهایی که در حوزه آنلاین و استارت‌‌آپ‌‌ها فعالیت می‌کنند دچار چالش‌‌های جدی خواهند شد و در چند سال آینده شاید دیگر نتوانند فعالیت کنند. این گروه باید به این موضوع فکر کنند که آیا می‌توانند ادامه دهند؟ یا باید کسب‌‌وکارشان را تعطیل کنند و بروند؟

کلاهی با اعلام اینکه این محدودیت‌‌ها فقط به استارت‌‌آپ‌‌ها محدود نمی‌شود و حوزه صادرات و واردات را هم متاثر کرده است، گفت: «مسائل را ساده و محدود می‌‌بینند و می‌گویند شما از این پلتفرم‌‌ها خارج شوید و بروید در فلان پلتفرم فعال شوید.» وی تاکید کرد: «اکنون ۵۰۰تا ۷۰۰ هزار کسب‌‌وکار در فضای اینستاگرام دچار مشکل شده‌‌اند و این درست مثل این است که چند هزار مجتمع تجاری تعطیل شده باشد. اگر اینها در فضای فیزیکی بود چطور می‌خواستند اقدام کنند. این اقدامات درست نیست. افرادی که از نظر اقتصادی دچار مشکل شده‌‌اند، اعتراض خود را با خشم نشان خواهند داد.» کلاهی تصریح کرد، چون فضای مجازی از جنس رسانه‌‌ است و ماهیت فیزیکی ندارد، کسی آن‌طور که باید درکش نمی‌کند؛ این درحالی است که تمام این اتفاقات که در این فضا در حال رخ دادن است عین واقعیت است.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد